Các đặc trưng và chức năng của văn hóa

Các đặc trưng và chức năng của văn hóa

Văn hóa trước hết phải có tính hệ thống đặc trưng. Này cần để phân hiệt hệ thống với tập hợp nó giúp phát hiện. Những mối liên hệ mật thiết giữa các hiện tượng, sự kiện thuộc một nền văn hóa. Phát hiện các đặc trưng, những quy luật hình thành và phát triển của nó.

Như có tính hệ thống mà văn hóa. Với tư cách là một thực thể bao trùm mọi hoạt động của xã hội. Thực hiện được chức năng tổ chức xã hội. Chính vãn hóa thường xuyên làm tăng độ ổn định của xã hội. Cung cấp cho xã hội mọi phương tiện cần thiết để ưng phó vơi môi trường tự nhiên và xã hội của mình. Nó là nền tảng của xã hội. Có lẽ chính vì vậy mà người Việt Nam ta dùng từ chỉ loại “nền’ đê’ xác định khái niệm văn hóa (nền văn hóa).

Đặc trưng quan trọng thứ hai của văn hóa là tính giá trị. Văn hóa theo nghĩa đen nghĩa là “trở thành đẹp. Thành có giá trị”. Tinh giá trị cần để phân biệt giá trị với phi giá trị  (vd: thiên lai, malla). Nó là thước đo mức độ nhân bản của xã hội và con người.

Các giá trị văn hóa. Theo muc đích cố thể chia thành giá trị vật chất (phục vụ cho nhu cầu vật chất). Và giá trị tinh thần (phục vụ cho nhu cầu tinh thần). Theo ý nghĩa có thể chia thành giá trị sử dụng, giá trị đạo đức. Và giá trị thấm mĩ theo thời gian có thể phân hiệt các giá trị vĩnh cừu và giá trị nhất thời. Sự phân biệt các giá trị theo thời gian cho phép ta có đươc cái nhìn hiện chứng- và khách quan trong việc đánh giá tính giá trị của sự vật, hiện tượng; tránh được nhưng xu hưóng cực đoan – phủ nhận sạch trơn hoặc tán dương hết lời.

Vì vậy mà. Về mặt đồng đại, cùng một hiện tượng có thể có giá trị nhiều hay ít tùy theo góc nhìn. Theo bình diện được xem xét. Muốn kết luận một hiện tượng có thuộc phạm trù văn hóa hay không?. Phải xem xét mối tương quan giữa các mức độ “giá trị” và “phi giá trị” của nó. Về mặt lịch đai. Cùng một hiện tượng sẽ có thể có giá trị hay không tùy thuộc vào chuẩn mực văn hóa cùa từng giai đoạn lịch sử. Áp dụng vào Việt Nam. Việc đánh giá chế độ phong kiến, vai trò của Nho giáo, các triều đại nhà Hồ, nhà Nguyễn… đều đòi hỏi một tư duy biện chứng như thê’

Nhờ thường xuyên xem xét các giá trị . Mà văn hóa thực hiện được chức năng quan trọng thứ hai là chức  năng điều chỉnh xã hội. Giúp cho xã hội duy trì được trạng thái cân bằng động, không ngừng tự hoàn thiện và thích ứng với những biến đổi của môi trường, giúp định hướng các chuẩn mực, làm động lực cho sự phát triển của xã hội.

Đặc trưng thứ ha của văn hóa là tính nhân sinh. Tính nhân sinh cho phép phân biệt văn hóa như một hiện tượng xã hội (do con người sáng tạo. Nhân tạo) với các giá trị tư nhiên (thiên tạo). Văn hóa là cái tự nhiên được biến đổi bởi con người. Sự tác động của con người vào tự nhiên có thể mang tính vật chất (như việc luyện quặng, đẽo gỗ…) hoặc tinh thần (như việc đặt tôn. truyền thuyết cho các cảnh quan thiên nhiên. ),

Như vậy, văn hóa học không đồng nhất với đất nước học. Nhiệm vụ của đất nước học là giới thiệu thiên nhiên – đất nước -con người. Đôi tượng của nó bao gồm cả các giá trị tự nhiên. Và không nhất thiết chỉ bao gồm các giá trị. Về mặt này thì nó rộng hơn văn hóa học. Mặt khác, đất nước học chủ yếu quan tâm đến các vấn đế đương đại, về mặt này thì nó hẹp hơn văn hóa học

Do mang tính nhân sinh, văn hóa trở thành sợi dây nối liền con người với con người, nó thực hiện chức năng giao tiếp và có tác dụng liên kết họ lại với nhau. Nếu ngôn ngữ là hình thức của giao tiếp thì văn hóa là nội dung của nó.

Văn hóa còn có tính lịch sử. Nó cho phép phân biệt văn hóa như sản phẩm của một quá trình và được tích lũy qua nhiều thế hệ với văn minh như sản phẩm cuối cùng, chỉ ra trình độ phát triển của từng giai đoạn. Tính lịch sử tạo cho văn hóa tính bề dày một chiều sâu, nó buộc văn hóa thường xuyên tự điều chỉnh, tiến hành phân loại và phân bố   lại các giá trị.

Tính lịch sử được duy trì bằng truyền thống văn hóa. Truyền thông văn hóa là những giá trị tương đối ổn định (những kinh nghiêm tập thể) được tích lũy và tái tạo trong cộng đồng người qua không gian và thời gian. Được đúc kết thành những khuôn mẫu xã hội và cố định hóa dưới dạng ngôn ngữ, phong tục, tập quán, nghi lễ, luật pháp, dư luận…

Truyền thông văn hóa tồn tại nhờ giáo dục. Chức năng giáo dục là chức năng quan trọng thứ tư của văn hóa. Nhưng văn hóa thực hiện chức năng giáo dục không chỉ bằng những giá trị đã ổn định (truyền thống). Mà còn bằng cả những giá trị đang hình thành. Hai loại giá trị này tạo thành một hệ thống chuẩn mực mà con người hướng tới. Nhờ nó mà văn hóa đóng vai trò quyết định trong việc hình thành nhân cách (trồng người). Từ chức năng giáo dục, văn hóa có chức năng phái sinh là đảm bảo tính kế tục của lịch sử. Nó là một thứ “gien” xã hội di truyền phẩm chất con người lại cho các thế hệ mai sau

Cơ sở văn hóa Việt Nam – Trần Ngọc Thêm