Phát triển kinh tế hàng hóa ở nông thôn với cơ cấu kinh tế nhiều thành phần

Trong kinh tế nông thôn có sự hiện diện của nhiều thành phần kinh tế. Để có nền kinh tế thị trường, với tính cách là công cụ xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nông thôn, các thành phần kinh tế phải vận động theo hướng chung:

Kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo và cùng với kinh tế tập thể dần dần trở thành nền tảng trong kinh tế nông thôn; kinh tế cá thể, tiểu chủ, kinh tế tư bản tư nhân, kinh tế tư bản  nhà  nước  v.v.  cùng  phát  triển  trở  thành  nội  lực  xây  dựng  nền  kinh  tế  thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. 

– Về kinh tế nhà nước trong kinh tế nông thôn: 

Trong  cơ  chế  cũ,  bộ  phận  kinh  tế  này  hoạt  động  mang  nặng  tính  bao  cấp, kém  hiệu  quả,  không  tương  xứng  với  đầu  tư  của  Nhà  nước.  Trong  quá  trình chuyển  sang  cơ  chế  thị  trường,  một  số  doanh  nghiệp  nông  nghiệp  nhà  nước  đã phát triển khá, dần dần chuyển sang sản xuất và kinh doanh tổng hợp, mở rộng phạm vi hoạt động ra toàn địa bàn và mọi ngành nghề. Tuy nhiên, nhìn toàn cục vai trò của kinh tế nhà nước ở nông thôn vẫn còn mờ nhạt, tác động chưa mạnh đối với nền kinh tế nông nghiệp và nông thôn. 

Trong những năm trước mắt, để kinh tế nhà nước ở nông thôn phát triển có hiệu  quả  hơn,  đảm  bảo  đủ  mạnh  để  giữ  được  vai  trò  chủ  đạo  cần  thực  hiện  tốt những giải pháp chủ yếu sau: 

+ Đẩy nhanh việc sắp xếp và đổi mới quản lý, tăng cường tính độc lập tự chủ của các đơn vị kinh tế nhà nước trong nông nghiệp, nông thôn, giảm dần và đi đến xoá bỏ bao cấp từ ngân sách đầu tư. Mọi hoạt động kinh tế của các đơn vị phải theo đúng pháp luật hiện hành.

+ Quan tâm thích  đáng  lợi  ích kinh   tế  của  người  lao  động  trên cơ  sở họ được làm chủ thực sự quyền sở hữu, quyền sử dụng tư liệu sản xuất trong phạm vi hợp pháp của mình. Giải quyết tốt quan hệ ruộng đất theo luật định, giao quyền sử dụng ruộng đất cho người lao động và thừa nhận quyền sở hữu các tư liệu sản xuất khác.

+ Xác định quyền tự chủ sản xuất kinh doanh của người lao động và các doanh nghiệp chủ yếu làm dịch vụ đầu vào, đầu ra giúp cho các hộ gia đình tự chủ sản xuất kinh doanh. Giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa doanh nghiệp và hộ gia đình trên cơ sở đảm bảo thoả đáng lợi ích kinh tế của mỗi bên, tạo điều kiện cho nhau tồn tại và phát triển.

– Về kinh tế tập thể trong kinh tế nông thôn: 

Kinh tế tập thể mà nòng cốt là các hợp tác xã là những tổ chức kinh tế hợp tác  của  những  người  lao  động  liên  kết  tự  nguyện  góp  vốn,  góp  sức  để  sản  xuất kinh  doanh  nông,  lâm,  ngư  nghiệp  và  các  ngành  nghề  dịch  vụ  khác  được  sự hướng dẫn, hỗ trợ của Nhà nước. 

Kinh tế tập thể và phong trào hợp tác hoá ở nước ta phát triển từ những năm 1960 và đã đạt được những thành tựu nhất định; góp phần đáng kể trong sự phát triển nông nghiệp và kinh tế nông thôn. Tuy nhiên, các hợp tác xã theo kiểu cũ đã bộc lộ một số yếu kém: chưa khuyến khích phát triển sản xuất và khai thác các tiềm năng sẵn có trong nông nghiệp, nông thôn; chưa chuyển mạnh nông nghiệp tự cấp, tự túc sang sản xuất hàng hóa; chưa đổi mới kịp thời việc tổ chức quản lý và  phân  phối  sản  phẩm…  nên  nông  nghiệp  và  kinh  tế  nông  thôn  phát  triển  còn chậm, không ổn định, hiệu quả thấp. 

Hợp  tác  xã  nông  nghiệp  theo  mô  hình  cũ  không  còn  thích  hợp  nữa  do  đó cần thúc đẩy sự ra đời hợp tác xã kiểu mới, tổ chức theo nguyên tắc tự nguyện, bình  đẳng,  cùng  có  lợi,  quản  lý  dân  chủ,  phát  triển  từ  thấp  đến  cao  với  những hình thức tổ chức và phân phối phong phú và đa dạng. 

Chuyển sang cơ chế và phương thức hoạt động mới, nhìn chung các hợp tác xã đều đã chuyển thành tổ chức dịch vụ cho kinh tế hộ gia đình nông dân hoặc tổ chức hoạt động sản xuất kinh doanh có hiệu quả. 

– Về kinh tế cá thể, tiểu chủ trong kinh tế nông thôn: 

Kinh tế cá thể, tiểu chủ ở nông thôn là kinh tế hộ gia đình không tham gia hợp tác xã mà hoạt động sản xuất kinh doanh dựa vào hoặc chủ yếu dựa vào vốn và sức lao động của bản thân. Thành phần kinh tế này đang đáp ứng những yêu cầu  phát  triển  lực  lượng  sản  xuất,  khai  thác  có  hiệu  quả  các  tiềm  năng  đất  đai, vốn và sức lao động cũng như tay nghề trong kinh tế nông thôn.

Xu hướng phát triển chung của kinh tế cá thể, tiểu chủ trong nông nghiệp, nông thôn định hướng xã hội chủ nghĩa là tất yếu chuyển lên hợp tác xã kiểu mới với nhiều hình thức, mức độ khác nhau. Đảng và Nhà nước tạo điều kiện khuyến khích phát triển hình thức trang trại gia đình cũng như các loại hình sản xuất khác của kinh tế hộ gia đình. Đặc biệt khuyến khích các hộ nông dân, các trang trại gia đình và các thành phần kinh tế khác liên kết với nhau, hình thành các tổ chức, các hình thức kinh tế hợp  tác  để  mở  rộng  quy  mô  sản  xuất,  kinh  doanh,  thu  hút  và  hỗ  trợ  các  hộ  gia đình còn khó khăn. 

– Về kinh tế tư bản tư nhân và kinh tế tư bản nhà nước trong kinh tế nông thôn: 

Cho đến nay, những hình thức kinh tế này mới chỉ bắt đầu phát triển ở nông thôn. Tuy nhiên, đi đôi với quá trình phát triển kinh tế nông thôn, các hình thức kinh  tế  này  sẽ  có  khả  năng  phát  triển  mạnh  theo  định  hướng  xã  hội  chủ  nghĩa.

Trong thời gian tới cần khuyến khích và định hướng phát triển các loại hình kinh tế này; tạo điều kiện cho tư nhân trong nước và các nhà đầu tư nước ngoài đầu tư kinh  doanh  trong  nông  nghiệp,  nhất  là  đầu  tư  vào  công  nghiệp  phục  vụ  nông nghiệp  và  xây  dựng  cơ  sở hạ  tầng;  đồng  thời  khuyến  khích  tư  bản  tư  nhân,  các  chủ trang trại, hộ gia đình liên kết với doanh nghiệp nhà nước xây dựng các cơ sở chế biến, tìm thị trường tiêu thụ nông sản hàng hóa… vì đó là nấc thang tiến bộ trên  con  đường  phát  triển  kinh  tế  hàng  hóa  ở  nông  thôn  và  xã  hội  hóa  kinh  tế nông thôn.