TRÒ MÉCLANH

Trong khi chờ đợi đi khai hoá những người Đông Dương tại Đông Dương, ngài thái thú Méclanh muốn hãy khai hoá những người Đông Dương đã chết, các người biết đấy, những người chết cho Tổ quốc, cho công lý, và vân vân, ồ Pháp.

Cười ồ nghĩa trang là một cái thú của những bậc vĩ nhà’, nhưng ở đấy mà cười một mình thì có thể là vô duyên. Vì vậy, bữa nọ, quan lớn Mácxian Méclanh ra lệnh cho đoàn thanh niên Annamít được trợ cấp theo ngài đến Vườn Người Chết ồ Nôgiăng trên sông Mácnơ vì ở đó sẽ được đọc một bài diễn văn do ngài chứng giám. Bài diễn văn trước khi đọc cho công chúng, phải trình lên quan lớn để ngài duyệt. Người ta đã trình và bài diễn văn bị coi là quá ngỗ ngược, quan lớn ra lệnh cứ việc bỏ đi để thay thế bằng một bài khác mà quan lớn cho dàn ý.

Cố nhiên, bài diễn văn xào nấu trong các thứ nước cốt của quan lớn như vậy, thì hương vị của lòng trung thành và lòng ái mộ ^[1] bất diệt đốì với nước Pháp phải xông lên đến ngạt mũi...

Nếu người chết nói được, như bọn đồng cốt bảo thế, thì những hồn ma An Nam ở Nôgiăng sẽ lên tiếng: "C...ảm ơn ông toàn quyền! Nhưng xin làm ơn... cút đi cho!⁾.

Báo Le Paria, số’ 15, tháng 6-1923. ^[2]

[1] Ám chỉ Thủ tướng Pháp Poăngcarê. Khi đến thăm một nghĩa trang lính Pháp, Poăngcarê nhăn răng cười. Đảng Cộng sản Pháp lấy bức ảnh đó in ra hàng triệu tấm dưổi đề chữ: "Poăngearê nó cười" và bán khắp nước Pháp. Bức ảnh gây ra một phong trào sôi nổi chống Poăngcarê. Cuối cùng chính phủ của ông ta bị đổ.

[2] M...erci à toi, ... F... nous ỉa paix! Trong tiếng Pháp chữ M viết tắt, người ta thường hiếu là Merde, là một tiếng chửi rủa rất tục, cũng có nghĩa là phân - Chữ F. là Foutre có nghĩa là cút, xéo đi, đế yên (Foutre le camp, Foutre la paix...). Đây là lôi chơi chữ của tác giả.